W świecie, w którym technologia rozwija się w imponującym tempie, a zmiany społeczne i ekonomiczne zachodzą szybciej niż kiedykolwiek, trudno jest przewidzieć, jak będzie wyglądać rynek pracy za 10, 20 czy 30 lat. Mimo to, eksperci z różnych dziedzin próbują nie tylko przewidzieć, jakie zawody będą dominować w przyszłości, ale także jakie zawody przestaną istnieć.
Jedno jest pewne!
W najbliższych latach, wraz z rozwojem technologii oraz spadkiem kosztów, coraz więcej stanowisk, będzie wspomaganych przez systemy nowoczesnych technologii. I to właśnie osoby, które szybko i efektywnie nauczą się łączyć swojej dotychczasowe obowiązki z ułatwieniami technologicznych, będą dla przyszłych pracodawców najbardziej atrakcyjnymi kandydatami.
Łączenie 'tradycyjnych' umiejętności z kompetencjami cyfrowymi nie jest niczym nowym na rynku pracy. Już dziś architekci wykorzystują oprogramowanie przy projektowaniu, chirurdzy przeprowadzają operacje przy użyciu robotów, a rolnicy używają aplikacji, żeby sprawdzić ceny swoich zbiorów.
Według raportu wydanego w maju 2023 przez Światowe Forum Ekonomiczne, 86% firm planuje wdrożenie platform cyfrowych i aplikacji w życie organizacji. Ponad 75% z tych firm planuje przyjęcie takich technologii jak: big data, chmura obliczeniowa, modele sztucznej inteligencji czy e-commerce, w ciągu najbliższych pięciu lat. Według OECD, przy uwzględnieniu wszystkich technologii automatyzacji, w tym sztucznej inteligencji, 27% miejsc pracy znajduje się w zawodach o wysokim ryzyku automatyzacji.
Czynniki wpływające na rynek pracy przyszłości
Zanim, skupię się na zawodach, które mogą stać się kluczowe w nadchodzących dekadach, oraz tych, które mogą zniknąć z rynku pracy, chciałabym przyjrzeć się czynnikom, które wpływają na te przewidywania.
Postęp technologiczny: odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu przyszłego rynku pracy. Raport McKinsey Global Institute z 2017 roku wskazuje, że automatyzacja i zaawansowane technologie, takie jak sztuczna inteligencja, mogą zastąpić do 30% zadań w większości zawodów do 2030 roku. Co ciekawe, kiedyś uważano, że technologia wyprze z rynku przede wszystkim prostych pracowników fizycznych. McKinsey & Company uważa, że sztuczna inteligencja będzie miała największy wpływ na pracę opartą na wiedzy. Polski Instytut Ekonomiczny zauważa, że duży wpływ na poziom cyfryzacji przedsiębiorstw ma poziom dojrzałości cyfrowej samych pracowników. A co z klientami? Czy oni są gotowi na rozwój robotyzacji w usługach? Według NIK, tylko 44% Polaków posiada podstawowe umiejętności cyfrowe (średnia UE to 56%).
Zmiany demograficzne: odsetek osób starszych (65+) wśród aktywnych zawodowo zmienia układ sił na rynku pracy. Starzenie się społeczeństw w krajach rozwiniętych może prowadzić także do większego zapotrzebowania na usługi zdrowotne i opiekuńcze.
Wyzwania środowiskowe: znaczenie zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska rośnie. Raport Światowego Forum Ekonomicznego z 2023 roku podkreśla rosnące zapotrzebowanie na specjalistów w dziedzinie energetyki odnawialnej i zrównoważonego rozwoju.
Zmiany społeczno-ekonomiczne: szczególnie w oczekiwaniach społecznych, np. dążenie do równowagi między pracą a życiem prywatnym, wpływają na rynek pracy. Badanie przeprowadzone przez Deloitte w 2020 roku ujawnia, że młodsze pokolenia szukają elastyczności i sensu swojej pracy, co może prowadzić do zmian w organizacji pracy. Kolejne czynniki to znowu poziom cyfryzacji społeczeństwa oraz rosnące umiejętności pracy w rozproszonych zespołach.
Trendy makroekonomiczne: rosnące koszty życia i wolny wzrost gospodarczy. Przykład? Rolnicy. Przy dostępie do taniej siły roboczej, rolnikom może po porstu nie opłacać się inwestowanie w drogie technologie. Natomiast, gdy koszt pracowników rośnie, rolnicy zaczynaja zastanawiać się nad automatyzacją siły roboczej, poniewaz jednorazowa inwestycja zwyczajnie zaczyna im się opłacać.
Trendy polityczne i prawne: co ciekawe, według raportu Polskiego Instytuty Ekonomicznego są to najbardziej niepewne do przewidzenia czynniki.
Jakie zawody nie mają przyszłości?
Zacznijmy od złych wiadomości, ponieważ przewidywania dotyczące zawodów, których rola w gospodarce będzie wygasać, są pewniejsze.
Światowe Forum Ekonomiczne przewiduje największe straty w:
obszarach administracyjnych
fabrykach
handlu
oraz niektórych pracach ręcznych i fizycznych, np w rolnictwie.
Zdaniem firm objętych badaniem przez Światowe Forum Ekonomiczne, do 2027 roku przewiduje się o 26 milionów mniej miejsc pracy w obszarze prowadzenia rejestrów i funkcji administracyjnych, w tym dla kasjerów i pracowników kasy, pracowników obsługujących wprowadzanie danych, księgowych, pracowników ds. księgowości i płac oraz sekretarek administracyjnych i wykonawczych, głównie ze względu na cyfryzację i automatyzację.
Zadania, które są rutynowe, powtarzalne i wymagają niskich umiejętności, mogą być bardziej podatne na automatyzację. Jednak, według raportu GI Group z kwietnia 2023, pomimo tego, że 24% badanych firm jest zainteresowane wdrożeniem rozwiązań z zakresu automatyzacji to jednak odsetek firm planujących automatyzację spadł z 15% do niecałych 4% rok do roku. W ciągu minionego roku, zainteresowanie wśród przedsiębiorców znacząco spadło, co może oznaczać, iż nadchodzące zmiany wcale nie będą tak szybkie, jak się początkowa spodziewano nazywając je rewolucją.
Czy jest nadzieja?
Po pierwsze, początkowe wyniki nowego badania OECD dotyczącego wpływu sztucznej inteligencji w sektorze produkcyjnym i finansowym siedmiu krajów podkreślają zarówno szanse, jak i ryzyko, jakie niesie ze sobą sztuczna inteligencja.
Wśród uczestników badania, korzystających z modeli sztucznej inteligencji w pracy:
63% twierdziło, że poprawiło to przyjemność z wykonywanej pracy.
79% pracowników sektora finansowego i 80% pracowników produkcyjnych twierdzi, że poprawiła się ich własna wydajność.
ponad 50% pracowników w obu sektorach, stwierdziło, że poprawiło się ich zdrowie psychiczne.
co ciekawe, ponad 40 % pracowników zauważyło, że poprawiła się uczciwość w zarządzaniu.
Wyniki tego samego badania pokazują, że pracownicy są także świadomi ryzyka, jaki niesie wdrożenie rozwiązań z zakresu szeroko pojętej automatyzacji w firmie - około 60% z nich jest zaniepokojonych utratą pracy z tego powodu w ciągu najbliższych 10 lat.
Światowe Forum Ekonomiczne zaznacza jednak, że oprócz utraty pewnych rodzajów pracy, nowe zawody i możliwości związane z rozwojem technologii i innowacji również powstają. Sztuczna inteligencja, kluczowy czynnik potencjalnego tąpnięcia na rynku pracy, ma być przyjęta przez prawie 75% badanych firm. Przy czym 50% organizacji oczekuje, że stworzy to wzrost zatrudnienia, a 25% spodziewa się utraty miejsc pracy.
Jak zadbać o siebie?
Jedną z opowiedzi jest life-long learning, czyli uczenie się przez całe życie. Nowa technologia, w tym sztuczna inteligencja, jest coraz powszechniej używana w wielu miejscach pracy. Warto, być jednym z tych pracowników, którzy są otwarci na zmiany, chętni do podejmowania szkoleń i rozszerzania swoich kompetencji.
Jowita Michalska (CEO Digital University) w jednym ze swoich podcastów z serii DIGITALKS, relacjonuje przebieg znaczącej konferencji edukacyjnej, EDUTech. Według jej relacji, jedną z wiodących obaw edukatorów jest to, że nadal znacząca ilość kandydatów wybiera kierunki studiów, o których już teraz wiem, że nie mają przyszłości (a uczelnie nadal beztrosko przyjmują wszystkich chętnych, ponieważ za nimi idą pieniądze).
Jakie zawody są potrzebne w Polsce w najbliższej przyszłości?
Poniżej, kilka przykładów. Warto jednak zaznaczyć, że być może zawody, które będę doceniane w przyszłości nie zostały jeszcze wymyślone, ponieważ nie ma jeszcze takiej technologii, stylu życia, gospodarki etc. Weźmy za przykład zawód: influencer, albo coś mniej kontrowersyjnego - specjalista ds. social media. Ja, wybierając studia 20 lat temu, nie mogłam wybrać takiego kierunku, ponieważ go jeszcze nie było. Dziś, każdy szanujący się uniwersytet ma taki kierunek, lub chociaż studia podyplomowe, w swojej ofercie.
Zanim jednak, przejdziemy do zawodów w bardziej oddalonej przyszłości. Zerknijmy na zawody, które są potrzebne w Polsce teraz, w roku 2024.
W prognozie na 2024 przygotowanej przez Barometr Zawodów mamy: cieśli, dekarzy, murarzy, spawaczy i ślusarzy, itd. - wszystkie z nich posiadają swoje polskie nazwy, czyli są mocna zakorzenione w naszym polskim rynku pracy. Natomiast, według raportu 'Pracownik przyszłości' opublikowanego przez pracuj.pl, zawody jutra (w perspektywie 10 letniej) to robot therapist, human enhancement designer oraz health hacker. Dlaczego po angielsku? Ponieważ, te zawody są tak nowe, że nie posiadają jeszcze swoich polskich odpowiedników... a poza tym, tak brzmią bardziej trendy... to znaczy nowocześnie.
Wedle szacunków Infuture Institute, 65% dzieci urodzonych po 2007 r. będzie pracowało w zawodach, które jeszcze nie istnieję.
Zatem popatrzmy, które z zawodów z grafiki powyżej raczej nie są zagrożone szeroko pojętą automatyzacją. Na początek, zawody medyczne (tzw. white coat jobs). Uważa się, że wraz ze starzejącym się społeczeństwem, będziemy potrzebowali coraz większej liczby lekarzy, pielęgniarek, opiekunów osób starszych. Co prawda, medycyna i sztuczna inteligencja to ostatnio bardzo zgrana para, szczególnie w diagnostyce, ale nadal ostatnim ogniwem jest człowiek, z którym pacjenci chcę porozmawiać, któremu mogą zaufać.
Zaufanie i komponent ludzki to czynniki, które będą opóźniały automatyzację w wielu sektorach. Już teraz istnieją portale, które oferują zautomatyzowane usługi księgowe w konkurencyjnej cenie, a klienci nadal wybierają 'ludzkie' księgowe. Ciężarówki autonomiczne, są testowane w Stanach Zjednoczonych - nie męczą się, nie denerwują, ale czy zaufamy im na europejskich drogach?
Jakie zawody mogą dominować w przyszłości?
Idźmy w stronę prognoz, a może i gdybania. Zawody, które znajdziecie poniżej są tylko wybranymi przykładami zawodów, które mogą pojawić się w związku z dynamicznym rozwojem czynników wymienionych wcześniej, zwłaszcza trendów związanych z technologią (np. AI, Big Data), zrównoważonych rozwojem, ale też starzeniem się społeczeństwa.
1. Według LinkedIn, wraz z rozwojem nowej technologii, zostanie stworzony cały sektor zawodów, które będą związane z jej obsługą. Zakłada się, że w ciągu najbliższych 3 lat potrzebni będą:
specjalista IT, programista, developer, architekt IT
mechatronik (łączy wiedzę z zakresu elektroniki, mechaniki, programowania, robotyki, telekomunikacji i innych)
inżynier automatyki i robotyki (zajmuje się projektowaniem robotów przemysłowych, manipulatorów oraz elementów i układów automatycznej regulacji i sterowania)
elektrotechnolog (najczęściej w takich dziedzinach jak elektrotechnika, elektronika, a także inżynieria oprzyrządowania, telekomunikacja lub IT)
inżynier nanotechnologii, np. nanomedycyny (tworzy mikroskopijne urządzeń do przeprowadzania eksperymentów medycznych)
inżynier samochodów autonomicznych (samosterujących)
Data Scientist, specjalista Big Data, analityk Business Intelligence (analizuje ogromne ilości danych i na tej podstawie sugeruje określone rozwiązania i decyzje, wykorzystuje w pracy wiedzę z zakresu matematyki, statystyki, ekonomii).
specjalista bezpieczeństwa danych
etyczny haker (sprawdza zabezpieczenia sieci korporacyjnej i wyszukuje jej słabe punkty)
specjalista Cloud Computing (zajmuje się tworzeniem systemów informatycznych ulokowanych w chmurze obliczeniowej)
specjalista AI (Artificial Intelligence)
specjalista baz danych oraz sieci wewnętrznych
2. 'Ludzki element' będzie nadal bardzo ceniony w tradycyjnych zawodach związanych z pomaganiem i ochroną zdrowia, tj. lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog, trener personalny, ale także specjalizujący się w pomaganiu osobom starszy. Oprócz tego mogą pojawić się nowe zawody, jak np. specjalista ds. zdrowia cyfrowego: Postęp w telemedycynie i zdrowiu cyfrowym tworzy nowe możliwości zawodowe. Raport firmy PwC z 2019 roku sugeruje, że zdrowie cyfrowe będzie kluczowym sektorem w nadchodzących latach (PwC, 2019).
3. Specjalista ds. zrównoważonego rozwoju: Ekolodzy, specjaliści ds. energii odnawialnej i inżynierowie środowiska będą coraz bardziej poszukiwani, co odzwierciedla globalne dążenie do zrównoważonego rozwoju.
4. Edukator online: Pandemia COVID-19 przyspieszyła transformację edukacji w kierunku nauki online. Raport firmy Global Market Insights przewiduje, że rynek e-learningu będzie nadal dynamicznie rósł (Global Market Insights, 2020).
5. Zawody kreatywne, mimo nacierającej sztucznej inteligencji i różnego rodzaju oprogramowania do tworzenia zdjęć i projektowania, według LinkedIn będą nadal potrzebne, przynajmniej w ciągu najbliższych 10 lat.
6. Sportowiec, to zawód, o którym nie wspomina żadne z przeczytanych przeze mnie opracowań, więc zawarta tutaj perspektywa należy do moich osobistych przemyśleń. Pierwszy sportowy pojedynek szachowy między człowiekiem a programem komputerowym odbył się ponad 20 lat temu. Dla wielu osób, zwycięstwo Deep Blue (komputera opracowanego przez IBM) nad Garrym Kasparowem, mistrzem świata w szachy było historycznym kamieniem milowym w rozwoju sztucznej inteligencji i jej zastosowań w rozwiązywaniu skomplikowanych problemów. Zwycięstwo Deep Blue pokazało, że komputery osiągnęły poziom, na którym mogą przewyższyć mistrza świata w bardzo skomplikowanej i strategicznej grze. Garry Kasparow był powszechnie uważany za jednego z największych graczy w historii szachów, a jego porażka z komputerem była symboliczna dla rosnących możliwości maszyn w zadaniach tradycyjnie związanych z ludzką inteligencją. Od tego czasu, ludzie nie przestali grać w szachy, mistrzostwa nadal się odbywają - obecnym mistrzem jest Ding Liren, a nie program komputerowy. Stąd też moje przypuszczenie, iż pomimo rozwoju technologi (być może niedługo będziemy przyglądać się z zaciekawieniem robotowi-pilkarzowi lub całej zmechanizowanej drużynie siatkarskiej) nadal będziemy z zapartym tchem oglądać rywalizację 'ludzkich' sportowców, podziwiając ludzki talent, pracę, cechy charakteru i jednocześnie sprzeciwiając się dopingowi w postaci technologi.
Jak nie dać się przestraszyć?
Od 40-60% pracowników (według różnych badań) traktuje automatyzację i sztuczną inteligencję jako zagrożenie. Martwią się utratą pracy. Pracodawcy przewidują dynamiczne zmiany na rynku pracy, dotyczące 23% miejsc pracy w ciągu najbliższych pięciu lat. Jak przygotować się już teraz na nadchodzące zmiany?
Po pierwsze, firmy wprowadzają automatyzację do swoich operacji wolniej niż wcześniej przewidywano. Obecnie organizacje szacują, że 34% wszystkich zadań biznesowych wykonują maszyny, a pozostałe 66% wykonywane są przez ludzi. Stanowi to zaledwie 1% wzrost poziomu automatyzacji w stosunku do tego, co oszacowali respondenci w ankiecie Future of Jobs z 2020 roku. To tempo automatyzacji jest sprzeczne z oczekiwaniami respondentów z ankiety z 2020 roku, którzy przewidywali, że prawie połowa (47%) zadań biznesowych zostanie zautomatyzowana w ciągu następnych pięciu lat. Dziś respondenci zrewidowali swoje oczekiwania co do przyszłej automatyzacji, przewidując, że do 2027 roku 42% zadań biznesowych zostanie zautomatyzowanych
Po drugie, myśląc o przyszłej ścieżce kariery, warto przede wszystkim uwzględnić własne preferencje, umiejętności, mocne i słabe strony, oraz nasze podejście do wykonywanej pracy. Warto pomyśleć, o tym jaka praca przyniesie nam satysfakcję, ponieważ wtedy łatwiej będzie nam się szkolić i rozwijać, aby automatyzacja i sztuczna inteligencja była naszym sprzymierzeńcem, a nie wrogiem.
Podsumowanie
Przewidywanie przyszłości rynku pracy wymaga zrozumienia aktualnych trendów i adaptacji do szybko zmieniającego się świata. Edukacja, elastyczność i ciągłe doskonalenie umiejętności będą kluczowe dla odnalezienia się w przyszłościowym krajobrazie zawodowym. Nie możesz jednak zapomnieć o swoich preferencjach, predyspozycjach, umiejętnościach. Wreszcie, o swoich marzeniach.
Zostawię Cię z fragmentem książki Pata Flynna, 'Will it fly: Gotowi na start', którą bardzo polecam! Nie tylko, jeżeli zastanawiasz się nad otwarciem własnej firmy, ale także przy wyborze kariery (już pierwsze rozdziały porządkują wiele spraw w głowie, oczywiście jeśli wykonasz ćwiczenia).
Jakiś czas temu bardzo chciałem zostać architektem. W 2005 roku ukończyłem Kalifornijski Uniwersytet w Berkeley z tytułem licencjata na kierunku architektury. Zaraz po tym udało mi się znaleźć pracę marzeń - zostałem rysownikiem w znanej firmie w San Francisco. W tamtym okresie byłem w stanie poświęcić architekturze całe swoje życie, co więcej, stawałem na głowie, żeby udowodnić, jak bardzo ta praca jest dla mnie ważna. Ani się obejrzałem, a zostałem najmłodszym pracownikiem w firmie, którego awansowano na szefa projektu. Wszystko szło po mojej myśli. Jednak do czasu...
W czerwcu 2008 roku nagle poinformowano mnie, że muszę odejść z pracy. Po chwilowej depresji i przeprowadzce w rodzinne strony postanowiłem wykorzystać swoją wiedzę o egzaminie LEED i przekuć ją w biznes zajmujący się sprzedażą pomocy naukowych i wstępnych testów do tegoż egzaminu. W ciągu roku, obroty na platformie greenexamacademy.com wygenerowały ponad 200k dolarów przychodu. Od tego momentu stworzyłem jeszcze kilka innych biznesów i zarobiłem w internecie ponad 3,5 miliona dolarów.
Dlaczego przytaczam ten fragment? Ponieważ dobrze jest mieć plan, ale jednocześnie mieć wystarczająco odporności i elastyczności psychicznej, aby dostosować się do łutu szczęścia...lub nieszczęścia w naszym życiu. W końcu w przyszłości, psychologowie należą do grupy zawodów pożądanych... ale czy najlepiej opłacanych? Znowu tylko Ci najlepsi, z największą wiedzą i umiejętnościami będą zarabiać najwięcej.
Psss... Jedna z technik Pata Flynna jest opisana tutaj. Ja wykorzystuję, ją do sprawdzenia czy jest uczenie się angielskiego ma sens dla danej osoby, ale serdecznie polecam ją także, żeby poukładać sobie cele w życiu. Idealna na rozpoczęcie roku :)
Bibliografia:
Barometr Zawodów (2024) https://barometrzawodow.pl/modul/prognozy-na-plakatach?publication=national&year=2024&form-group%5B%5D=all
BCG (2021) The Future of Jobs in the Era of AI https://www.bcg.com/publications/2021/impact-of-new-technologies-on-jobs
Deloitte (2022) Deloitte Global Millennial Survey 2020, Millennials and Gen Zs hold the key to creating a 'better normal' https://www2.deloitte.com/pt/en/pages/about-deloitte/articles/deloitte-global-millennial-survey-2020.html
Digitalks (2023) Jowita Michalska DIGITALKS107 Jak będzie wyglądała szkoła za 5, 10 i 15 lat? Wnioski z EDUtech Europe https://open.spotify.com/episode/3KIuchg01udgmPnitQ57Kg?si=JL7jDSxrQ-aXCpBvrb5d2g
DIGITALKS008 Które umiejętności i zawody zyskują na znaczeniu? The Future of Jobs Report 2023 https://open.spotify.com/episode/5hHRbzXXR4eODJ2ykw9CWv
Forbes, The Future Of Work: Key Emerging Workplace Trends To Watch For 2024
Grupa Pracuj Co nas czeka za 10 lat? Poznaj raport "Pracownik przyszłości"
Harvard Business Review (2022) Research Roundup: How Technology Is Transforming Work
Institute for the Future of Work (2023) AI as Co-Pilot? Why work and workers deserve better https://www.ifow.org/news-articles/ai-as-co-pilot-why-work-and-workers-deserve-better
LinkedIn (2021) Zawody przyszłości - co nas czeka za 20 lat? https://www.linkedin.com/pulse/zawody-przyszłości-co-nas-czeka-za-20-lat-justyna-ciećwierz/?originalSubdomain=pl
McKinsey (June 2023), The economic potential of generative AI: The next productivity frontier https://www.mckinsey.com/capabilities/mckinsey-digital/our-insights/the-economic-potential-of-generative-AI-the-next-productivity-frontier#/
OECD, Employment Outlook 2023: Artificial intelligence and jobs https://www.oecd.org/employment-outlook/2023/
Światowe Forum Ekonomiczne (2023) The Future of Jobs Report 2023 https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2023/
ThinkRemote (2024) Jobs of the Future (2025+) https://thinkremote.com/jobs-future-2025/
Comments