Końcówka szkoły średniej, a Ty nie wiesz, jaki kierunek studiów wybrać. Posłuchać rodziców i wybrać prawo? A może zaryzykować i pójść w stronę nowych technologii?
Dostajesz propozycję pracy marzeń, ale teraz pracujesz w fantastycznym zespole. Czy zostawić wszystko i ruszyć w nieznane, czy pozostać w komfortowej, ale mniej satysfakcjonującej sytuacji finansowej?
Twoja firma oferuje Ci awans, który wiąże się z przeprowadzką za granicę. Czy podjąć wyzwanie, czy pozostać blisko rodziny i przyjaciół?
Masz stabilną pracę, ale od zawsze marzyłeś o własnym biznesie. Czy to odpowiedni moment, by zaryzykować i spełnić marzenie?
Dwa lata po przeprowadzce do innego kraju, zastanawiasz się: zostać i budować życie od nowa czy wrócić do ojczyzny?
Podejmowanie decyzji jest trudne, zwłaszcza gdy nie możemy do końca objąć konsekwencji wybrania tej czy innej możliwości.
Każda z tych sytuacji to punkt zwrotny, moment, który może znacząco wpłynąć na naszą przyszłość. Jak podejmować te decyzje racjonalnie, skoro badania Gallupa wykazały, że aż 70% naszych decyzji opiera się na czynnikach emocjonalnych?
Jak znaleźć równowagę między racjonalnym myśleniem a intuicją?
Oto pięć kluczowych pytań, które pomogą Ci spojrzeć na swoje wybory z szerszej perspektywy i podjąć bardziej świadomą decyzję.
1. Co jest dla mnie naprawdę ważne?
Jak często zastanawiasz się nad swoimi wartościami? Każdy z nas ma je 'gdzieś z tyłu głowu', czuje je 'pod skórą', ale bardzo niewiele osób ma je spisane na kartce.
Mam się nie wygłupiać? Spróbuj! Wartości, które 'czujemy' czy 'mamy gdzieś w głowie' są mało namacalne. To taka skrzynia z rupieciami. Mogą być w niej prawdziwe perełki - rzeczy naprawdę dla ciebie ważne, ukryte gdzieś pod stosem badziewia.
Ćwiczenie 1. Weź kartkę i coś do pisania. Robienie tych ćwiczeń w myślach, naprawdę nie działa.
Artykuł opublikowany przez Bardiego i Szwartza (2003) mówi, że zgodność naszych działań z osobistymi wartościami ma znaczący wpływ na nasze poczucie satysfakcji i dobrostanu psychicznego.
Ćwiczenie 2. (dla chętnych) czyli dalej skupiamy się na wartościach. To ćwiczenie jest dokładnie opisane we wcześniejszym wpisie na tym blogu, a poniżej podaję tylko, jego krótkie podsumowanie.
Zacznijmy jednak od początku, czyli od tego że przeniosł_ś się 5 lat do przodu. Spotykasz swojego najlepszego przyjaciela / przyjaciółkę i opowiadasz mu o najlepszych momentach swojego życia. O czym będziesz mówić? Co świetnego wydarzyło się w ciągu tych 5 lat?
Naprawdę zachęcam do wykonania ćwiczenia 2, ponieważ stanowi fantastyczną bazę do pracy z kolejnymi pytaniami.
2. Co mogę zrobić teraz? Od czego muszę zacząć?
Zastanów się nad pierwszym krokiem. Chcesz przeprowadzić się do innego miasta - rozejrzyj się za mieszkaniem. Chcesz zmienić pracę - napisz CV. Pierwszy krok nie jest zobowiązujący! Zawsze możesz zawrócić - nie będzie Cię to kosztować dużo wysiłku, a jednocześnie będziesz mógł_ poczuć, czy czujesz się dobrze zmierzając w dana stronę. Czy to jest coś dla Ciebie?
Jeżeli pracował_ś z listą z ćwiczenia 2, popatrz za co możesz zabrać się już teraz. Jeżeli twoją wartością jest rodzina i chciałb_ś spędzać z nią więcej czasu - dlatego nie zacząć już teraz? Co cię powstrzymuje? Jak można to rozwiązać?
3. Jak wykorzystać to co mam?
To pytanie o zasoby. Szerokopojęte zasoby. Większośc patrzy na swoje doświadczenie, umiejętności, kwalifikacje - ponieważ jest to potrzebne do stworzenia CV (znowu karta papieru jest lepsza od 'mam to wszystko w głowie'), ale to nie są Twoje jedyne zasoby.
Zasobem jest też czas. Ile masz wolnego czasu? Jak elastyczny jest Twój grafik? Czy można coś wyrzucić z Twojego kalendarza? Czy można tam coś dodać?
Kolejny zasób to osoby w naszym otoczeniu, które mogą dać nam wsparcie psychiczne (będą naszymi chearleaderkami), ale też wsparcie 'namacalne', na przykład w postaci opieki nad dzieckiem lub otwarcia nowej ścieżki kariery.
Hobby - takie prawdziwe, a nie takie dobrze wyglądające na cv - to Twój kolejny zasób.
Daje Ci określone umiejętności i wiedzę (czasami na bardzo specjalistycznym poziomie). Zerknij ja swoje zasoby - które dodadzą Ci wiatru w skrzydła?
Cwiczenie nr 3 (tylko po angielsku). Zerknij na pytania z różnych dziedzin Twojego życia. Widzisz swoje potencjalne zasoby?
4. Jakie są potencjalne korzyści i ryzyka mojej decyzji?
Cóż, już sama wizualizacja przyszłości i stawianie sobie celów może znacząco zwiększyć poziom szczęścia i satysfakcji z życia, według badań z dziedziny psychologii pozytywnej, prowadzone przez Lyubomirsky i in. (2005).
Spójrz, jednak, na swoją sytuację chłodnym okiem. Każda decyzja niesie ze sobą zarówno szanse, jak i zagrożenia. Ważne jest, aby dokładnie je przeanalizować i być przygotowanym na różne scenariusze.
Ćwiczenie nr 4
Stwórz tabelę z czterema kolumnami: potencjalne korzyści, potencjalne ryzyka, prawdopodobieństwo wystąpienia, wpływ na życie.
Bądź szczery/a wobec siebie - nie minimalizuj ryzyka, ale też nie ignoruj potencjalnych korzyści.
Rozważ zarówno krótko-, jak i długoterminowe konsekwencje.
W wypełnieniu tabelki mogą pomoć rozmowy z osobami, które przeszły podobne decyzje - ich perspektywa może być bezcenna (wrócimy do tego w punkcie 5)
*Na sam koniec mała podpowedź: połącz stare z nowym. Weź 'oldschoolowy' notatnik (kartki mają tendencję do znikania) oraz długopis, ponieważ ręczne pisanie stymuluje kreatywność. Teraz coś nowego czyli zrób 'brainstorming' z ChatemGPT. Claudem lub jakimkolwiek innymi modelem sztucznej inteligencji. Nie zastąpi Ci to rozmowy z prawdzimym człowiekiem (przynajmniej narazie), ale dołoży kilka 'cegiełek do twojej tabelki.
A już zupełnie na sam koniec,weż pod uwagę badania Kahnemana i Tversky'ego (1979), którzy w swojej teorii perspektywy wykazali, że ludzie mają tendencję do przeceniania ryzyka i niedoceniania potencjalnych korzyści, szczególnie w sytuacjach niepewności.
Do odważnych świat należy!
5. Czy mogę poprosić o radę lub pomoc?
To już ostatnie pytanie.
Jeżeli czytasz ten artykuł, to pewnie prowadzisz dosyć rozległy 'reserach' w internecie. Pamiętaj, jednak, że rozmowa z prawdziwymi ludźmi też się liczy, a może nawet bardziej...
Pytaj, pytaj i jeszcze raz pytaj, a potem filtruj! Oczywiście, nie każda rada będzie dobra lub przydatna, ale rozmowa z innymi może pomoć zwrócić Ci uwagę na rzeczy, które normalnie byś przeoczył_. Jowita Michalska w jednym ze swoich podcastów, cytuje koleżankę, która zwrociła jej uwagę na to, że nowa branża do której tak bardzo chcemy wejść, może być dla nas atrakcyjna tylko dlatego, że jej nie znamy. Mamy mylne wyobrażenia, o tym jak bardzo satysfakcjonująca lub dobrze-płatna będzie praca, o której wiemy bardzo niewiele. Ale może być też zupełnie odwrotnie! Boimy się, że nie damy rady mieszkać samodzielnie lub studiować za granicą. Osoby z naszego otoczenia mogą sztucznie podbijać nasz strach, a rozmowa z kimś, kto już to zrobił może pomóc nabrać nam bardziej prawdziwej perspektywy.
Pytanie i rozmawanie z ludźmi to z jednej strony nabywanie informacji, a z drugiej pierwszy krok do budowania sieci kontaktów, tam gdzie będa nam one potem potrzebne. Oczywiście, warto zdać sobie sprawę, że nie każda rozmowa przyniesie nam olbrzymie korzyści, może nie przynieść ich wcale. Jednak, nawet biorąc pod uwagę wysiłek włożony w zorganizowanie takiej rozmowy, potem stres (mały lub duży) podczas jej trwania - nadal warto! Co więcej, warto te kontakty budować - na przykład poprzez krótkie 'update'y' o swoich postępach.
Budując nowe kontakty, dobrze jest nie zapomnieć o 'starych' relacjach. Podejmując jakąkolwiek przełomową decyzję, weź pod uwagę swoją 'wioskę' - osoby z twojego najbliższego otoczenia. Jak ta decyzja wpłynie na Twoje relacje?
Tak, wiem, że w dzisiejszych czasach mamy nie oglądać się na innych. Ludzie sukcesu to ludzie 'zrobieni' samodzielnie. Tak też się da! Jednak, jest to dużo trudniejsze, niż przy pomocy innych.
Nasze decyzje, czy tego chcemy czy nie, rzadko dotyczą tylko nas samych. Wpływają na naszych bliskich, przyjaciół, a nawet współpracowników. Zrozumienie tego wpływu jest kluczowe dla podejmowania zrównoważonych decyzji.
Ćwiczenie nr 5
Zidentyfikuj kluczowe osoby w Twoim życiu, na które Twoja decyzja może mieć wpływ.
Przeprowadź szczere rozmowy z tymi osobami o Twoich planach i ich potencjalnych konsekwencjach.
Rozważ, jak zmiana może wpłynąć na dynamikę Twoich relacji.
Przykład 1: Decyzja o przeprowadzce za granicę może oznaczać rzadsze kontakty z rodziną, ale może też otworzyć możliwości nawiązania nowych, międzynarodowych przyjaźni.
Przykład 2: Decyzja o studiach podyplomowych, może wpłynąć na Twoje relacje rodzinne - na przykład inny podział obowiązków. Czy możesz liczyć na wsparcie swojego partnera/partnerki?
Przykład 3: Decyzja o wyjeździe na studia do dużego miasta może być jedną z najlepszych w Twoim życiu, ale pomoc finansowa rodziców może okazać się nieoceniona na starcie. Tylko rozmawiając dowiesz się na jakie realne wsparcie możesz liczyć.
Badania przeprowadzone przez Ersner-Hershfield i in. (2009) wykazały, że osoby, które potrafią wyobrazić sobie siebie w przyszłości i emocjonalnie połączyć się z tym przyszłym "ja", podejmują bardziej odpowiedzialne decyzje finansowe i życiowe.
Podejmowanie życiowych decyzji to proces, który wymaga głębokiej refleksji i samoświadomości. Te pięć pytań może służyć jako przewodnik, pomagający Ci spojrzeć na swoje wybory z różnych perspektyw. Pamiętaj, że nie ma jednej "właściwej" odpowiedzi - chodzi o to, by podjąć decyzję, która najlepiej pasuje do Ciebie, Twoich wartości i celów.
Warto zauważyć, że choć badania naukowe mogą dostarczyć cennych wskazówek, każda sytuacja jest unikalna. Psycholog Dan Gilbert w swojej książce "Stumbling on Happiness" (2006) argumentuje, że ludzie często źle przewidują, co przyniesie im szczęście w przyszłości. Dlatego też, oprócz analizy i planowania, ważna jest również elastyczność i gotowość do adaptacji w miarę zmieniających się okoliczności.
Ostatecznie, nawet jeśli decyzja okaże się nie być idealna, sam proces głębokiego zastanowienia się nad tymi pytaniami pomoże Ci lepiej zrozumieć siebie i swoje priorytety. To zrozumienie będzie cennym narzędziem w podejmowaniu przyszłych decyzji i kształtowaniu swojego życia. Odwagi!
Bibliografia:
Bardi, A., & Schwartz, S. H. (2003). Values and behavior: Strength and structure of relations. Personality and Social Psychology Bulletin, 29(10), 1207-1220.
Ersner-Hershfield, H., Garton, M. T., Ballard, K., Samanez-Larkin, G. R., & Knutson, B. (2009). Don't stop thinking about tomorrow: Individual differences in future self-continuity account for saving. Judgment and Decision Making, 4(4), 280-286.
Gigerenzer, G., & Gaissmaier, W. (2011). Heuristic decision making. Annual Review of Psychology, 62, 451-482.
Gilovich, T., & Medvec, V. H. (1995). The experience of regret: What, when, and why. Psychological Review, 102(2), 379-395.
Holt-Lunstad, J., Smith, T. B., & Layton, J. B. (2010). Social relationships and mortality risk: A meta-analytic review. PLoS Medicine, 7(7), e1000316.
Kahneman, D., & Tversky, A. (1979). Prospect theory: An analysis of decision under risk. Econometrica, 47(2), 263-291.
Koestner, R., Lekes, N., Powers, T. A., & Chicoine, E. (2002). Attaining personal goals: Self-concordance plus implementation intentions equals success. Journal of Personality and Social Psychology, 83(1), 231-244.
Lyubomirsky, S., Sheldon, K. M., & Schkade, D. (2005). Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Review of General Psychology, 9(2), 111-131.
Schwartz, S. H., & Bardi, A. (2001). Value hierarchies across cultures: Taking a similarities perspective. Journal of Cross-Cultural Psychology, 32(3), 268-290.
Troll, L. E., & Skaff, M. M. (1997). Perceived continuity of self in very old age. Psychology and Aging, 12(1), 162-169.
Commentaires